Мақаладағы зерттеулер Roboguide V 9.40 симуляторы арқылы Fanuc LR Mate 200id манипуляциялық роботы арқылы титан импланттарының бетіне микроплазмалық бүркуді модельдеуді сипаттауға бағытталған. Бұл зерттеулердің нәтижелері титан импланттарын микроплазмалық бүрку кезінде манипуляциялық роботтың қозғалыс траекториясын одан әрі құру әдістерін тәжірибеде қолдануға бағытталған. Төртінші ретті Эрмит интерполяциялық полиномды қолдану арқылы ұсынылған тәсіл белгілі бір нүктелердегі роботтың жылдамдығын ескере отырып қозғалыс траекториясын құруға мүмкіндік береді. Роботтың оңтайлы траекториясын құру үшін екінші туындының үздіксіздік шарттарын қанағаттандыру қажет. Бұл манипуляциялық роботтардың қозғалысының динамикалық сипаттамаларына байланысты. Бұл шарттарды қамтамасыз ету үшін сплайнның ретін төртіншіге дейін арттыру қажет. Төртінші ретті Эрмит сплайн құрастырылды және сплайн коэффициенттері сыпыру әдісімен есептелді. Matlab ортасында берілген координаталар мен жылдамдықтармен төртінші ретті Эрмит интерполяциялық сплайнды құруға мүмкіндік беретін сценарий жазылған. Эрмиттік көпмүшеліктің төртінші дәрежелі құрастырылған моделінен қозғалыстың аралық координаталары есептелді, ал Roboguide V.9.40 виртуалды симуляторында импланттардың 6 түрінің құрамдас бөліктері үшін роботтың қозғалысы имитацияланды: жамбас буынының имплантаты, жіліншік. имплант, омыртқа имплантаты, саусақ буын имплантаты, иық буыны имплантаты, жатыр мойны имплантаты.

https://doi.org/10.48081/WLYE9463

2024

Выпуск 2

Бұл мақалада үш деңгейлі кернеу түрлендіргіші, активті-индуктивті және қозғалтқыштағы инвертор жұмысын математикалық модельденуі қарастырылады. Мақаланың негізгі мақсаты үш деңгейлі кернеудің математикалық сипаттамасын жасау болып табылады. Сонымен қатар, үш фазалы инверторлардағы тұрақты ток кернеуі мен ток толқынының егжей-тегжейлі талдауын ала отырып, ең аз тұрақты ток конденсаторын қарастыру. Мақаланың жаңалығы ретінде кеңістік-векторлық алгоритмі әзірленіп, кірістегі кернеуді реттейтін импульстік үш деңгейлі кернеу түрлендіргішінің конденсаторларын математикалық модельдін жасау. Осы мақсатта үш деңгейлі кернеу түрлендіргішіне көптеген есептеулер жүргізе отырып, шығыс кернеуінің модуляция жиілігіне шектеулер қарастырылады. Жартылай өткізгішті ажыратқыштардың көптігіне және басқарудың күрделілігіне қарамастан, жоғары кернеулер мен қуаттарда олар шығыс кернеуінің жоғары сапалы көрсеткіштерін көрсетеді. Мұндай түрлендіргіштердің артықшылығы мынада, кернеу ажыратқыштар арасында бөлінеді және жоғары кернеу үшін бір қосқышты таңдаудың орнына, жоғары коммутация жиілігімен жұмыс істей алатын төменгі кернеу үшін бірнеше рет алуға болады. Есептерді шешу үшін функцияларды ауыстыру әдістері, гармоникалық талдау әдістері, электр тізбегіндегі статикалық процестерді есептеудің аналитикалық әдістері, дифференциалдық және интегралдық теңдеулерді шешудің сандық әдістері қолданылды. Алынған теориялық нәтижелер мен аналитикалық байланыстардың сенімділігі MathCad және MATLAB пакеттері арқылы есептеулер арқылы тексерілді.

https://doi.org/10.48081/IBLD5538

2024

Выпуск 2

Отмечено, что современные токовые защиты электродвигателей, в основном, не учитывают витковые замыканий из-за низкой чувствительности к ним, и как результат реагируют только если замкнется большее количество витков или витковое замыкание перейдет в междуфазное. Рассмотрены современные методы защиты, позволяющие выявлять витковые замыкания внутри электродвигателя, отмечены их достоинства и недостатки. Выявлено, что наиболее чувствительным к витковым замыканиям является метод, контролирующий магнитное поле с помощью измерительных органов, размещенных внутри лобовой части электродвигателя между торцом статора и подшипниковым щитом. Предложена схема устройства защиты от витковых замыканий в одной фазе статора электродвигателя построенная по этому методу. Для повышения надежности схемы устройства защиты были применены дублирование измерительных и реагирующих органов, и функциональная диагностика. Принцип которой заключается в контроле исправности измерительных органов защиты при витковом замыкании, что позволяет исключить ущерб от несрабатывания устройства защиты. Диагностика осуществлена путем размещения геркона внутри обмоток управления, выходы которых подключены к измерительным органам защиты. Подробно описан принцип действия защиты при выявлении витковых замыканий и выявлении неисправности в устройстве защиты во время виткового замыкания.

https://doi.org/10.48081/AULQ7076

2024

Выпуск 2

В статье рассматривается новый вид малой ветровой электростанции – автоматическая парусная ветровая электростанция (ПВЭС), которая может функционировать в большом диапазоне скоростей ветра, начиная от 2.5 м/с и выше независимо от изменения направления и скорости ветра. Эта ПВЭС используют новую технологию преобразования энергии ветра в электрическую энергию, отличающуюся тем, что воспринимает одновременно силы сопротивления и подьемные силы, действующие на парус, независимо от изменения направления ветра. Для реализации этой технологи используется конструкция ПВЭС составленная из качающихся мачты и паруса, с аэродинамическим профилем сечения, установленных на платформе шестиподвижного параллельного манипулятора SHOLKOR, составленного из шести актуаторов. Совершенство конструкции ПВЭС во многом определяется адекватностью используемых исходых данных, среди которых следует выделить характеристики скорости и направления ветра на заданной высоте. В данной статье предлагается методология определения характеристики ветра путем экспериментального ежесекундного исследования, формирование базы данных и обработка данных методом искусственного интеллекта. Полученные закономерности изменения характеристик ветра могут быть использованы при расчете, а также для определения емкости и выбора аккумуляторов автономной ПВЭС.

https://doi.org/10.48081/YRLV5945

2024

Выпуск 2

Дәстүрлі ток трансформаторларын пайдаланбай қорғаныс құру электр энергетикасының өзекті мәселелерінің бірін шешуге мүмкіндік беретіні атап өтілді. Тең бүйірлі үшбұрыштың төбелерінде орналасқан фазалардың ток өткізгіштері бар электр қондырғылары үшін геркондар мен индуктивтілік катушкалары негізіндегі токтық қорғаныс үшін өлшеу органы ұсынылған. Геркондар мен индуктивтілік катушкалары электр қондырғысының фазаларының ток өткізгіштеріндегі токтардың магнит өрісінде олардың көлденең қимасы жазықтығында қауіпсіз қашықтықта орналасады. Геркон үш фазалы қысқа тұйықталу токтарын анықтау үшін, ал индуктивтілік катушкаларындағы электр қозғаушы күші кері тізбектегі токтардың сүзгісін құру үшін қолданылатыны көрсетілген. Өлшеу органының сызбасы және геркондар мен индуктивтілік катушкаларын орнату координаталарын, сондай-ақ кері тізбектегі токтардың сүзгі сұлбасының элементтерінің параметрлерін анықтау әдістемесі ұсынылған. Өлшеу органының жұмыс істеу сенімділігін қамтамасыз ету үшін ол ақаулықтардың кіріктірілген функционалды диагностикасымен жабдықталған. Диагностика индуктивтілік катушкаларының шықпаларындағы кернеулерді және геркондардың түйіспелерінің тұйықталған күйінің уақытын бақылау арқылы жүзеге асырылады. Ұсынылған өлшеу органының беталысы әртүрлі режимдерде, сондай-ақ диагностиканың қалай жүзеге асырылатындығы және оны орындау барысында қандай ақаулар анықталатыны егжей-тегжейлі қарастырылған.

https://doi.org/10.48081/VINY7625

2024

Выпуск 2

The article investigates soil contamination with heavy metals (zinc, lead, chromium, and manganese) in the snow and soil cover within the influence zone of thermal power plants and facilities of the petrochemical and metallurgical industries. To assess the anthropogenic impact on deposition environments, an analysis of heavy metal content was conducted using various indices and coefficients. The following were utilized: pollution index, enrichment factor relative to Clarke's concentration of the metal in the Earth's crust and in soils, hazard quotient (exceedance of MPC), as well as an adapted coefficient of heavy metal accumulation in soil relative to its content in snow. The main patterns of accumulation and distribution of chemical elements in soil and snow were identified. The study revealed that manganese predominates in terms of the average content of heavy metals in solid snow sediment and soils. Lead shows the lowest values in snow. In the soil cover, the greatest exceedance of MPC pertains to manganese - by 30 times. The content of other metals also exceeds the soil MPC, except for lead. Significant fluctuations in metal content at different sites indicate the influence of various factors such as wind direction, precipitation, and the presence of other industrial enterprises.

https://doi.org/10.48081/YPLS1590

2024

Выпуск 2

Қазба отындарының болжамды тапшылығына және олардың қоршаған ортаға теріс әсеріне байланысты қазіргі уақытта жаңартылатын көздерден энергия өндіру энергетика секторындағы негізгі бағыт болып табылады. Жел энергиясы-жасыл энергияның әлеуетті және тез өсіп келе жатқан көздерінің бірі. Бұл, атап айтқанда, соңғы екі онжылдықта жел энергиясын өндіру құны бес еседен астам төмендегендіктен. Бұл зерттеу OpenFoam бағдарламалық пакетін қолдана отырып, көлденең осьті жел турбинасын теориялық және есептеу арқылы модельдеуге бағытталған. CFD сандық модельдеу әдістерін қолдану жел турбинасының өнімділігін 10 м/с жел жылдамдығында егжей-тегжейлі талдауға және бағалауға мүмкіндік берді. Навье-Стокс теңдеулер жүйесін шешуге негізделген динамиктер. Турбуленттік k-ω SST моделі арқылы математикалық модельдеу әдістері қолданылды. Нәтижелердің дәлдігі мен сенімділігі үшін маңызды болып табылатын модельдеу торының ерекшеліктері де қарастырылады. Салынған торлардан алынған мәліметтердің нәтижесінде стационарлық бөлік кеңістіктің үлкен көлемін қамтиды және жоғары ажыратымдылыққа ие. Мысалы, бекітілген бөліктің торы blockmesh көмегімен салынған 12 421 326 ұяшықтан тұрады. Осылайша, жел турбиналарын өндіру басталғанға дейін олардың тиімділігін бағалау үшін модельдеу олардың өнімділігін арттыруға және электр энергиясын өндіру процесін оңтайландыруға ықпал етеді.

https://doi.org/10.48081/RBOC1447

2024

Выпуск 2

В данной работе представлены результаты исследований, связанных с изучением влияния облучения низкоэнергетическими ионами He2+ с флюенсами от 1014 до 1016 ион/см2, выбор которых обусловлен возможностями внесения в приповерхностный слой структурных искажений, вызванных результатов взаимодействия ионов с кристаллической структурой, при этом исключая эффект формирования гелиевых пузырьков, возникающих в облученных материалах при высоких концентрациях имплантированного гелия. В качестве объектов для исследований были выбраны микрокомпозитные керамики, выбор которых обусловлен перспективами применения их в качестве конструкционных материалов для ядерной энергетики. Также для сравнения были выбраны образцы WO3 керамик, перемолотые и отожженные при тех же условиях термического отжига, что и (1-x)WO3 – xZnO керамики. В ходе определения влияния облучения на изменение прочностных характеристик было установлено, что наиболее оптимальным флюенсом облучения, приводящим к максимальному эффекту упрочнения является 5×1015 ион/см2. При этом анализ изменения структурных характеристик в зависимости от флюенса облучения позволил установить двухфакторный механизм изменения, связанных с доминированием деформационных искажающих напряжений растягивающего типа при флюенсах облучения 1014 - 5×1015 ион/см2, и увеличением вклада накопления дефектной фракции, оказывающей негативное влияние на разупрочнение при флюенсе облучения 1016 ион/см2.

https://doi.org/10.48081/ARIW5885

2024

Выпуск 1

Энергетикалық Трилемма келесі көрсеткіштерді де қамтиды: энергияға әділ қол жеткізу және экологиялық тұрақтылық. Электр энергиясымен қамтамасыз ету блогы бойынша энергетикалық қауіпсіздікті талдамалық зерттеу индикативтік талдау әдісімен жүргізілді, бұл ретте ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің және басқа да мемлекеттік органдардың 2020 және 2021 жылдардағы ресми статистикалық деректері пайдаланылды. Электр энергетикалық қауіпсіздік индикаторларының жиынтық көрсеткіштері бойынша тек үш облыс қалыпты аймақта орналасқан; алдыңғы зерттеулер көрсеткендей, бұл жағдай көптеген жылдар бойы қайталанып келеді. Меншікті электр энергиясы көздерінің үлесінің индикаторы бойынша 14 облыстың қалыпты аймақта 7 – і; қалыпты жағдайда электр энергиясын өндірудегі өңірдің үлесінің индикаторы бойынша – 7 өңір; адам саны энергиясын тұтыну индикаторы бойынша - 8. Алғашқы екі индикатор энергетикалық Трилемма индексінің бірінші компонентін бағалауға мүмкіндік береді; үшінші индикатор Трилемма индексінің екінші бағытын бағалауға қызмет етеді. Электр энергетикасы қауіпсіздігіне жүргізілген талдау мен есептеулер атом электр станциясын салу, жұмыс істеп тұрған электр станцияларын жаңғырту және реконструкциялау қажеттігін растайды. Табиғи газды, атом энергиясын қазбалы қатты отынның, баламалы және жаңартылатын энергия көздерінің орнына қолдану парниктік газдар шығарындыларын азайтуға мүмкіндік береді

https://doi.org/10.48081/XDGZ6997

2024

Выпуск 1

В статье авторами представлено раскрытие основного вопроса современной энергетики, которым является реализация защит для электрооборудования, не использующих традиционные трансформаторы тока (ТТ). Показано, что для построения таких защит можно использовать катушку индуктивности, установив её вблизи токоведущих шин электроустановки, так как она обладает следующими свойствами: нет необходимости в уменьшении влияния температуры, одномоментно работает, как измерительный преобразователь и измерительный органа защиты. Представлена инновационная схема реализации максимальной токовой защиты (МТЗ) электроустановок на катушках индуктивности, подключенных к ячейкам комплектных распределительных устройств (КРУ), обладающая при этом эффектом ресурсосбережения используемых материалов. Рассмотрен принцип действия альтернативной ресурсосберегающей МТЗ. Ресурсосберегаемость данной защиты заключается в использовании катушек индуктивностей, являющихся, как по стоимости, так и по весогабаритным параметрам на порядок дешевле и меньше по размеру и весу, чем вышесказанные традиционные трансформаторы тока. Представленная новая схема её реализации, собирающаяся из простых и легкодоступных элементов, ещё раз подтверждает возможность построения токовых защит для различных электроустановок, подключенных к ячейкам КРУ, напряжением 6–10 кВ, при установке катушек индуктивности внутри них.

https://doi.org/10.48081/WCHV2081

2024

Выпуск 1