Мақалада ауылшаруашылығы дақылдарының өнімділігін болжауға арналған модельдері мен әдістері қарастырылған. Зерттеу барысында осы бағыттағы соңғы жылдардағы Web of Science, Scopus деректер қорындағы отандық және шетел ғылыми еңбектер зерделенген. Сонымен қатар, 2012-2022 жылдар аралығындағы «Солтүстік Қазақстан ауыл-шаруашылығы тәжірибелік станциясы» ЖШС-інде өсірілетін жаздық бидайдың өнімділігі мысалында Statistica жүйеісн қолданып, болжау әдістеріне тоқталған. Қарастырылған жылдардағы жаздық бидай өнімділігінің экономикалық-математикалық моделі дәрежелік фунцкия түрінде құрылған. Корреляциялық талдау әдісі арқылы осы жылдардағы вегетациялық кезеңдегі ауа температурасы мен жаздық бидай өнімділігінің арасындағы байланыс зерттеліп, нақты және болжамдық мәндер шашыранды диаграмма арқылы көрсетілген. Жасанды персептрон нейрондық желісі арқылы болжамдық моделдер құрылып, ең жақсы нәтиже беретін болжамдау моделі таңдалып алынған. Сонымен қатар, қарастырылған экономикалық-математикалық талдау, сараптау, статистикалық талдау және жасанды нейрондық әдістеріне терең тоқталып, нәтижесінде әр әдіске байланысты нақты тұжырымдар ұсынылған. Мақала авторлардың осы бағытта соңғы жылдары жүргізіліп жатқан ғылыми зерттеу жұмыстарының жалғасы болып табылады және аталған серіктестіктің ғылыми-зерттеу бөлімінің қызметкерлеріне, осы салада зерттеу жүргізетін мамандарға, докторанттарға бағыт беруге көмектеседі.

https://doi.org/10.48081/QSWV9292

2023

Выпуск 3

В статье разработана система дополнительной электрогенерации собственных нужд котельной малой и средней мощности с использованием теплофикационных турбин и генераторов при утилизации вторичной теплоты на примере установок Костанайской области. Исследованы конструкции паросиловых установок, их технические и технико-экономические характеристики. В результате исследования выявлены основные причины и потенциальная эффективность внедрения системы турбина – генератор при использовании ее от источника сбросного тепла. Внедрение данной системы электрогенерации позволит сократить потребность котельных малой и средней мощности в электроснабжении собственных нужд с выдачей излишков электроэнергии в централизованную электросеть, снизить зависимость от энергетического топлива, а также обеспечить прирост энергетических мощностей. Рассмотрены вопросы энергоэффективности система турбина-генератор. Наблюдается незначительное снижение КПД системы турбогенерации вследствие повышения температуры окружающего наружного воздуха (1-2%), а также расчетный удельный расход условного топлива, который составил 0,01-0,05 кг/Квт·ч при изменений температуры внешней среды на 5-7 0С. Доказано, что система эффективна и может вырабатывать достаточно энергии в период эксплуатации, что позволит покрыть расходы потребления электроэнергий собственных нужд котельной, сократить нагрузку на климат, а также обеспечить надежность и бесперебойность электроснабжения.

https://doi.org/10.48081/ZHPK5502

2023

Выпуск 3

Бұл жұмыста антеннаның биіктігіне байланысты үстелдің металл корпусының ішіндегі терагерц (TГц) сымсыз арнасының жолындағы шығындар моделі келтірілген. Металл қораптың ішіндегі көру сызығы (LoS) аймағында таралу өлшемдері жолдағы шығындар төменгі қабырғадан трансивердің биіктігіне байланысты өзгеретінін және кейбір биіктіктер үшін жолдағы шығындар бос кеңістіктің мәнінен төмен екенін көрсетеді. Резонатор режимдеріне негізделген талдау te-дің алғашқы сегіз режимі қораптың ішіндегі резонанстық режимдерге үстемдік ететіндігін көрсетеді. Сонымен қатар, жолдағы шығындарды талдау резонанстық режимдер қораптың ішіндегі шағылысулармен бірге жолдағы жоғалту қисығындағы қатты толқындарға жауап беретіндігін көрсетеді. Трансивер биіктігінің өзгеруімен шығынның таралу сценарийлеріне назар аудардық, трактаттағы шығынды талдау көрсеткендей, толқын да, резонанстық режим де қабылданған қуатқа ықпал етеді. Мұнда, әрі қарай, біз металл корпустағы жолдағы орташа шығындар моделін толқын мен резонанстық режимдердің суперпозициясы ретінде ұсынамыз. Сонымен қатар, дәлдік үшін біз te-дің алғашқы сегіз резонанстық режимімен қабылданған қуаттың өзгеруін модельдейміз. Мақаланың қалған бөлігі келесідей ұйымдастырылған. II бөлімде жолдағы шығындар моделін құру үшін қолданылатын өлшеу сценарийі сипатталған. III бөлімде өлшеу нәтижелері, жолдағы шығындар моделі келтірілген және алынған нәтижелер талқыланады. IV бөлім-қорытынды.

https://doi.org/10.48081/VXCP3444

2023

Выпуск 3

В данной статье рассматривается вопрос разработки магнитного преобразователя тока и метода определения его порога срабатывания при известном токе срабатывания защиты. В нем используется контактная система от реле тока РТ-40, два магнитопровода и система крепежных стоек, обеспечивающих его крепление на защищаемой электроустановке в непосредственной близости от токоведущей шины. При этом шина закрепляется на опорных изоляторах и имеет дополнительную накладную изоляцию. В магнитном преобразователе тока (МПТ) регулировка порога срабатывания осуществляется путем перемещения его магнитной системы относительно шины с током и рычага. Для определения расстояния между магнитопроводами и шиной с током, а также положения рычага для выставления порога срабатывания, определяемое на шкале величиной при известном токе срабатывания с одной стороны, используется зависимость , получаемая экспериментальным путем, где - индукция магнитного поля в воздушном зазоре, при которой происходит срабатывание МПТ. С другой стороны, с помощью программного комплекса ELCUT для задаваемых величин и моделирования индукции . Требуемые для установки порога срабатывания величины и получаются при равенстве величин и .

https://doi.org/10.48081/JFAV2785

2023

Выпуск 3

Озонды бақылау әдісін жасау және оны жүзеге асыру арқылы озонометриялық құрылғыларды жасау үшін олардың қарапайым, әрі ыңғайлы жұмыс кезінде белгілі бір жоғары дәлдікпен, сенімділікпен ерекшеленуін қамтамасыз етудің маңызы өте зор. Зерттеу нәтижелерінің көмегімен атмосфералық ауадағы озон концентрациясын өлшеудің ең тиімді жолы оларды тәжді разрядтағы иондардың қозғалғыштығы арқылы анықтау екенін көрсетті. Сондықтан, алдымен, оң бірполярлы тәжі жағдайында иондардың қозғалғыштығының мәндерін эксперименттік түрде өлшеу мүмкіндіктерін қарастырамыз. Озон концентрациясын өлшеу озонның физика - химиясы мен озон өндіру технологиясы үшін өзекті болып табылады, ал ауадағы озон мөлшерін үздіксіз бақылау тұрмыстық және қызметтік үй-жайлар мен емдеу орындарын озондауға дайындау кезінде де қажет. Барлық жағдайларда озонометрлерге олардың дизайнының қарапайымдылығы мен жоғары шуылға төзімділігіне, өлшеу дәлдігі кезінде жұмыс жасау ыңғайлылығына талаптар қойылады [15]. Берілген жұмыста разрядтық ток шамасының иондардың орташа қозғалғыштығының мәніне тікелей тәуелділігін ескере отырып, токтың ұлғаюынан разрядтық саңылау ішіндегі озонның көлемдік концентрациясын анықтауға мүмкіндік беретін, озонды оның жоғары концентрациясында бақылау үшін қолайлырақ болатын әдіс ұсынылды. Бақылау дәлдігі мен нәтижелердің сенімділігін арттыру үшін теңдестірілген өлшеу сұлбасы қолданылды.

https://doi.org/10.48081/OGDD2247

2023

Выпуск 3

The popularity of digital money due to the high capabilities of digital technologies, data transmission, makes it possible to carry out fast transactions and store capital in the form of electronic, virtual funds. Mining technology allows you to mine cryptocurrencies (bitcoin, Namecoin, etc.) in real time using a large number of video cards for parallel calculations of soda (hashes), while a large amount of electricity is consumed. The boom of mining technology occurred in 2009-2015, which caused a sharp increase in electricity consumption and insufficient capacity for the development of other sectors of the economy In Kazakhstan due to the low cost of electricity, there was an increase in the number of mining farms, and therefore there were several blackouts. As a rule, a mining farm does not belong to consumers of the 1st category, for whom switching to other feeders takes place, the elimination of accidents has recently taken quite a long time and the equipment stops, causes overheating and failure of video cards, moreover, the calculation process itself is interrupted, the warranty functioning of the equipment is not provided. The presented article discusses the methodology of organizing the backup power supply of a mining farm, the selection and justification of the necessary equipment and automation.

https://doi.org/10.48081/QNJR5370

2023

Выпуск 3

В работе рассматривается математическая модель определение координат интегрированных групп БПЛА. В статье анализирована сфер применения беспилотных летательных аппаратов. Рассматривается перспективные области беспилотных авиационных систем, интегрировавшие комплекс дистанционно-управляемых летательных аппаратов. В статье предложены для решения проблем устойчивые структуры интегрированных групп. Исследован метод моделирования интегрированных групп БПЛА, включающий математическое описание и компьютерный эксперимент. Анализировано структуры интегрированных групп и при формировании которых учитывались критерии устойчивости топологии при перемещениях и надежности каналов передачи данных, построенных на основе VLC технологий. При получение результатов предложены математические описание и разработаны компьютерные модели интегрированных групп БПЛА соответствующие критериям устойчивости топологии при перемещениях и надежности каналов передачи данных, построенных на основе VLC технологий. В работе описана в программе Matlab R2020b построены компьютерные модели роев БПЛА в трехмерной системе координат. Разработка моделей включала три этапа. Исследован следующие этапы: кинематическая уравнения, сила взаимодействия, построение компьютерного моделирования. В работе рассмотрена виды топологии интегрированной группы БПЛА.

https://doi.org/10.48081/QSXU8351

2023

Выпуск 3

В данной статье представлен обзор и сравнение различных методов прогнозирования в машинном обучении. Описаны методы линейной и логистической регрессии, деревьев решений, случайного леса, градиентного бустинга и метода опорных векторов. Также исследованы и проанализирована архитектура нейронных сетей, методы кластеризации, которые используются для выявления групп в данных на основе сходства. С целью выбора наилучшего метода для дальнейшего исследования, были рассмотрены преимущества и недостатки каждого метода прогнозирования. Проведен анализ статей опубликованных в журналах входящих в базу Scopus, чтобы получить обзор опубликованных методов прогнозирования урожайности. Это исследование показало, что в выборке из 101 статьи подходы, основанные на процессах и на основе данных, были представлены в равной степени. Из анализа литературы стало ясно, что основным препятствием для широкого внедрения комплексных подходов, основанных на данных, является отсутствие подходящих наборов данных, в то время как модели роста сельскохозяйственных культур сталкиваются с проблемой неспособности моделировать коэффициенты снижения, требуя часто многочисленные входные факторы. В целом, правильный выбор метода прогнозирования является ключевым фактором для достижения успешных результатов в машинном обучении.

https://doi.org/10.48081/PXQO4695

2023

Выпуск 3

The object of this research is the interaction model between measuring transducers and computing systems, particularly focusing on its application within the framework of Industrial Internet of Things (IIoT) and Cloud technologies. The imperative driving this study is the increasing demand for precise and efficient data acquisition, protection and processing in various industrial sectors. The research aims to address this need by elucidating an interaction model that optimizes measuring computing systems through IIoT and Cloud technologies. As a result of our research, a comprehensive interaction model that encompasses the entire data flow process was established. This model integrates data acquisition, analytics, real-time communication protocols, and secure data transmission methodologies. It offers a structured framework for acquiring, transmitting, and analyzing data with high accuracy and efficiency. The significance of our results lies in their capacity to resolve critical challenges in data acquisition and processing of the electrical power data, as well as monitoring and protection against electrical faults. These results hold practical value under diverse industrial conditions, including manufacturing, energy production and energy distribution.

https://doi.org/10.48081/YVNV9748

2023

Выпуск 3

Мақалада деректердегі жасырын байланыстарды анықтаудың әдістеріне шолу жасалады. Деректердегі жасырын байланыстар – корреляциялық талдау немесе регрессиялық талдау сияқты деректерді талдаудың әдеттегі әдістерін пайдалану арқылы анықталмайтын, айнымалылар арасындағы байланыстар немесе тәуелділіктер. Бұл жасырын байланыстарды, деректерді талдаудың күрделірек арнайы әдістерін қолдану арқылы ғана табуға болады. Соның ішінде, бұлыңғыр технологиялардағы В.Леонтьевтің динамикалық салааралық талдау теориясын және енгізу-шығару талдауы аналитикалық жүйесін айта кету керек. Осы мақалада, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ(OECD)) есебіндегі, Қазақстан Республикасының 2019 жылғы миллиард АҚШ долларындағы салааралық байланыстар кестесінен алынған, қаржылық және сақтандыру қызметі (TTL_64T66: Financial and insurance activities) көрсеткіші деректерін пайдаланып, деректердегі жасырын байланыстарды анықтауға қолданылатын әдістердің бірі ретінде, В.Леонтьевтің динамикалық салааралық талдау теориясын (енгізу-шығару талдауы) қолданудың мысалы қарастырылады және жұмсақ есептеулерін MS Excel ортасында жүзеге асыру нәтижелері келтіріледі. Бұл нәтижелер Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитетінің ИРН AP14972847 «Деректердегі айқын емес байланыстарды анықтау мен терең талдауды жүзеге асыратын алгоритмі мен компьютерлік бағдарламасын әзірлеу» мемлекеттік бюджеттік жобасын орындау барысында алынған нәтижелер болып табылады.

https://doi.org/10.48081/PUXW8195

2023

Выпуск 3