Бұл мақалада үш деңгейлі кернеу түрлендіргіші, активті-индуктивті және қозғалтқыштағы инвертор жұмысын математикалық модельденуі қарастырылады. Мақаланың негізгі мақсаты үш деңгейлі кернеудің математикалық сипаттамасын жасау болып табылады. Сонымен қатар, үш фазалы инверторлардағы тұрақты ток кернеуі мен ток толқынының егжей-тегжейлі талдауын ала отырып, ең аз тұрақты ток конденсаторын қарастыру. Мақаланың жаңалығы ретінде кеңістік-векторлық алгоритмі әзірленіп, кірістегі кернеуді реттейтін импульстік үш деңгейлі кернеу түрлендіргішінің конденсаторларын математикалық модельдін жасау. Осы мақсатта үш деңгейлі кернеу түрлендіргішіне көптеген есептеулер жүргізе отырып, шығыс кернеуінің модуляция жиілігіне шектеулер қарастырылады. Жартылай өткізгішті ажыратқыштардың көптігіне және басқарудың күрделілігіне қарамастан, жоғары кернеулер мен қуаттарда олар шығыс кернеуінің жоғары сапалы көрсеткіштерін көрсетеді. Мұндай түрлендіргіштердің артықшылығы мынада, кернеу ажыратқыштар арасында бөлінеді және жоғары кернеу үшін бір қосқышты таңдаудың орнына, жоғары коммутация жиілігімен жұмыс істей алатын төменгі кернеу үшін бірнеше рет алуға болады. Есептерді шешу үшін функцияларды ауыстыру әдістері, гармоникалық талдау әдістері, электр тізбегіндегі статикалық процестерді есептеудің аналитикалық әдістері, дифференциалдық және интегралдық теңдеулерді шешудің сандық әдістері қолданылды. Алынған теориялық нәтижелер мен аналитикалық байланыстардың сенімділігі MathCad және MATLAB пакеттері арқылы есептеулер арқылы тексерілді.

https://doi.org/10.48081/IBLD5538

2024

Выпуск 2

В статье дан расчёт режима работы компрессорной станции. Наряду с традиционным графическим методом определения расчётной точки работы центробежного нагнетателя, как точки пересечения горизонтальной линии постоянной расчётной степени сжатия с линией режимов, дан метод вычисления расчётной приведённой объёмной производительности без построения линии режимов. По найденной расчётной приведённой производительности находятся политропный КПД и приведённая относительная внутренняя мощность. Программа расчёта выполнена с использованием пакета (системы) Mathcad. Наглядность записи формул – главное преимущество Mathcad перед другими расчётными программами. Запись формул в привычном виде позволяет сразу увидеть неточности в их записи и внести соответствующие исправления. С помощью встроенной функции сплайн-аппроксимации по опытным точкам получены уравнения характеристик центробежного нагнетателя в функции от приведённой производительности нагнетателя. Развитый графический аппарат позволяет сразу строить кривые характеристик центробежного нагнетателя по этим уравнениям. Новизной работы является определение расчётной приведённой пропускной способности из уравнения расчётной степени сжатия с помощью встроенного оператора Given-Find. Разработанная программа может быть использована как в учебном процессе при написании дипломов и магистерских диссертаций, так и в проектных организациях при исследовании режимов работы центробежных нагнетателей.

https://doi.org/10.48081/NIST1450

2024

Выпуск 2

Бүгінгі таңда өнеркәсіптің алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі-бөлшектердің, тораптар мен механизмдердің жоғары сапасын, сенімділігі мен беріктігін қамтамасыз ету. Мұндай бөлшектерге арналған материалдарды жасау ауыр жұмыс жағдайларына байланысты күрделене түседі: жоғары циклдік температура, динамикалық жүктемелер, жоғары жылдамдықты газ ағындарының агрессивті әсері.Бұл мәселенің шешімі арнайы материалдарды қолдана отырып, машина бөлшектерін жасаудың, қалпына келтірудің және қатайтудың тиімді әдістерін қолдану болып табылады. Бұл материалдар белгілі бір физикалық-механикалық қасиеттері бар жабындарды жасауға мүмкіндік береді, бұл экстремалды жұмыс жағдайында бөлшектердің беріктігі мен сенімділігін арттыруға көмектеседі. Бұл мақалада тығыз балқитын боридтері бар темір негізіндегі эвтектикалық қорытпа ұнтағынан детонациялық әдіспен алынған жабындарды импульстік өңдеу арқылы жабынының қасиеттерін жақсарту жұмыстары жүргізілген. Сондай-ақ, осы мақалада біз Fe-TiB2-CrB2 негізіндегі жабындардың құрылымына, қаттылығына, кедір-бұдырлығына және химиялық құрамына импульсті-плазмалық өңдеудің әсерін зерттедік..Біз осы жабындардың беткі қабаттарының құрылымы мен қасиеттерін өзгерту үшін импульсті плазмалық өңдеуді қолдандық. Механикалық сынақтардың нәтижелері өңдеуден кейін Fe-TiB2-CrB2 жабындарының қаттылығының жоғарылауын көрсетті. Рентгендік құрылымдық талдауға сәйкес, қаттылықтың бұл жоғарылауы беткі қабаттың фазалық құрамының өзгеруіне, соның ішінде оксид фазаларының түзілуіне және карбид фазаларының көбеюіне байланысты.

https://doi.org/10.48081/ZBEU5480

2024

Выпуск 2

Мақалада қателіктерді зерттейтін әдістерін қолдану арқылы мүмкін болмайтын және ұзақ уақыт бойы тәжірибеден өткен тәжірибенің болмысына негізделген жөндеу жүйелерін сапалы түрде дамыту қарастырылған. Осы жұмыста маңызды жобалық шешімдерді қабылдауда жаңа проблемалық жағдайларды үлгілеу өткелдері өте қажет және үнемді болатынын қарастырған. Техникалық қызмет көрсету және жөндеу процесін үлгілеу жүйенің мақсаты ретінде анықтаудан басталады. Мақсаттар жергілікті болуы үшін тек берілген жабдықтың жөндеу үрдісінің сапасын басқарудың бүкіл процесін қарастырған. Бұл мақсатқа жетудің ең өнімді тәсілі, жұмыстың бірінші бөлімінде өнімнің өмірлік циклі тұрғысынан көзқарасты талдауы қарастырылған. Өнімнің мақсатын орындау барысында қамтамасыз етуден тұратын өнімді тиімді пайдалану оның барлық кезеңдерінде өнімнің өмірлік циклі процестерін басқару сапасымен анықталатыны зерттелген.

https://doi.org/10.48081/VVRY9757

2024

Выпуск 2

В статье рассматривается новый вид малой ветровой электростанции – автоматическая парусная ветровая электростанция (ПВЭС), которая может функционировать в большом диапазоне скоростей ветра, начиная от 2.5 м/с и выше независимо от изменения направления и скорости ветра. Эта ПВЭС используют новую технологию преобразования энергии ветра в электрическую энергию, отличающуюся тем, что воспринимает одновременно силы сопротивления и подьемные силы, действующие на парус, независимо от изменения направления ветра. Для реализации этой технологи используется конструкция ПВЭС составленная из качающихся мачты и паруса, с аэродинамическим профилем сечения, установленных на платформе шестиподвижного параллельного манипулятора SHOLKOR, составленного из шести актуаторов. Совершенство конструкции ПВЭС во многом определяется адекватностью используемых исходых данных, среди которых следует выделить характеристики скорости и направления ветра на заданной высоте. В данной статье предлагается методология определения характеристики ветра путем экспериментального ежесекундного исследования, формирование базы данных и обработка данных методом искусственного интеллекта. Полученные закономерности изменения характеристик ветра могут быть использованы при расчете, а также для определения емкости и выбора аккумуляторов автономной ПВЭС.

https://doi.org/10.48081/YRLV5945

2024

Выпуск 2

Күн электр станцияларын пайдалану Қазақстан үшін дәстүрлі емес энергияның ең маңызды саласы болып табылады, мұнда сумен жабдықтау мақсатында күн радиациясын электр энергиясына түрлендірудің фотоэлектрлік әдісін пайдалану тиімді екендігі көрсетілді. Бұл мақалада күн электр станциясына негізделген суару үшін арналған сумен жабдықтау жүйесі әзірленді. Қызылорда облысының географиялық орналасуын ескере отырып, суару жүйесін жабдықтау мақсатында электр энергиясын өндіруде фотоэлектрлік элементтерді пайдалану мәселесі көтерілді. Қызылорда өңірі үшін көлденең бетке түсетін тәуліктік күн радиациясының көлеміне талдау жасалып, күн электр станциясынан қоректенетін сорғы жүйесіне есептеу және таңдау әдістемесі әзірленіп, тұтынуға арналған судың мөлшері анықталды. Күн фототүрлендіргіші - сумен жабдықтау сорғы жүйесін жасау барысында алдымен судың күнделікті қажеттілігі анықталды, сондай-ақ жүйені пайдалану туралы деректер қолданылды. Таңдалатын сорғы түрі, сорғының сипаттамаларына сәйкес айналу моменті, жүйенің мүмкіндігінше тиімді жұмыс жасау қажеттілігі көрсетілді. Қызылорда облысының климаттық жағдайында жыл бойына ең тиімді энергияны алуға мүмкіндік беретін күн панельдерінің көлбеу бұрыштарының оңтайлы бұрыштары есептелді. Жұмыс барысында күн радиациясының қысқы және жазғы айлардағы айырмашылығы энергетикалық кешен орнатудың географиялық ендігіне байланыстылығы анықталды.

https://doi.org/10.48081/JRCE4152

2024

Выпуск 2

Мақаладағы зерттеулер Roboguide V 9.40 симуляторы арқылы Fanuc LR Mate 200id манипуляциялық роботы арқылы титан импланттарының бетіне микроплазмалық бүркуді модельдеуді сипаттауға бағытталған. Бұл зерттеулердің нәтижелері титан импланттарын микроплазмалық бүрку кезінде манипуляциялық роботтың қозғалыс траекториясын одан әрі құру әдістерін тәжірибеде қолдануға бағытталған. Төртінші ретті Эрмит интерполяциялық полиномды қолдану арқылы ұсынылған тәсіл белгілі бір нүктелердегі роботтың жылдамдығын ескере отырып қозғалыс траекториясын құруға мүмкіндік береді. Роботтың оңтайлы траекториясын құру үшін екінші туындының үздіксіздік шарттарын қанағаттандыру қажет. Бұл манипуляциялық роботтардың қозғалысының динамикалық сипаттамаларына байланысты. Бұл шарттарды қамтамасыз ету үшін сплайнның ретін төртіншіге дейін арттыру қажет. Төртінші ретті Эрмит сплайн құрастырылды және сплайн коэффициенттері сыпыру әдісімен есептелді. Matlab ортасында берілген координаталар мен жылдамдықтармен төртінші ретті Эрмит интерполяциялық сплайнды құруға мүмкіндік беретін сценарий жазылған. Эрмиттік көпмүшеліктің төртінші дәрежелі құрастырылған моделінен қозғалыстың аралық координаталары есептелді, ал Roboguide V.9.40 виртуалды симуляторында импланттардың 6 түрінің құрамдас бөліктері үшін роботтың қозғалысы имитацияланды: жамбас буынының имплантаты, жіліншік. имплант, омыртқа имплантаты, саусақ буын имплантаты, иық буыны имплантаты, жатыр мойны имплантаты.

https://doi.org/10.48081/WLYE9463

2024

Выпуск 2

Отмечено, что современные токовые защиты электродвигателей, в основном, не учитывают витковые замыканий из-за низкой чувствительности к ним, и как результат реагируют только если замкнется большее количество витков или витковое замыкание перейдет в междуфазное. Рассмотрены современные методы защиты, позволяющие выявлять витковые замыкания внутри электродвигателя, отмечены их достоинства и недостатки. Выявлено, что наиболее чувствительным к витковым замыканиям является метод, контролирующий магнитное поле с помощью измерительных органов, размещенных внутри лобовой части электродвигателя между торцом статора и подшипниковым щитом. Предложена схема устройства защиты от витковых замыканий в одной фазе статора электродвигателя построенная по этому методу. Для повышения надежности схемы устройства защиты были применены дублирование измерительных и реагирующих органов, и функциональная диагностика. Принцип которой заключается в контроле исправности измерительных органов защиты при витковом замыкании, что позволяет исключить ущерб от несрабатывания устройства защиты. Диагностика осуществлена путем размещения геркона внутри обмоток управления, выходы которых подключены к измерительным органам защиты. Подробно описан принцип действия защиты при выявлении витковых замыканий и выявлении неисправности в устройстве защиты во время виткового замыкания.

https://doi.org/10.48081/AULQ7076

2024

Выпуск 2

Дәстүрлі ток трансформаторларын пайдаланбай қорғаныс құру электр энергетикасының өзекті мәселелерінің бірін шешуге мүмкіндік беретіні атап өтілді. Тең бүйірлі үшбұрыштың төбелерінде орналасқан фазалардың ток өткізгіштері бар электр қондырғылары үшін геркондар мен индуктивтілік катушкалары негізіндегі токтық қорғаныс үшін өлшеу органы ұсынылған. Геркондар мен индуктивтілік катушкалары электр қондырғысының фазаларының ток өткізгіштеріндегі токтардың магнит өрісінде олардың көлденең қимасы жазықтығында қауіпсіз қашықтықта орналасады. Геркон үш фазалы қысқа тұйықталу токтарын анықтау үшін, ал индуктивтілік катушкаларындағы электр қозғаушы күші кері тізбектегі токтардың сүзгісін құру үшін қолданылатыны көрсетілген. Өлшеу органының сызбасы және геркондар мен индуктивтілік катушкаларын орнату координаталарын, сондай-ақ кері тізбектегі токтардың сүзгі сұлбасының элементтерінің параметрлерін анықтау әдістемесі ұсынылған. Өлшеу органының жұмыс істеу сенімділігін қамтамасыз ету үшін ол ақаулықтардың кіріктірілген функционалды диагностикасымен жабдықталған. Диагностика индуктивтілік катушкаларының шықпаларындағы кернеулерді және геркондардың түйіспелерінің тұйықталған күйінің уақытын бақылау арқылы жүзеге асырылады. Ұсынылған өлшеу органының беталысы әртүрлі режимдерде, сондай-ақ диагностиканың қалай жүзеге асырылатындығы және оны орындау барысында қандай ақаулар анықталатыны егжей-тегжейлі қарастырылған.

https://doi.org/10.48081/VINY7625

2024

Выпуск 2

The article investigates soil contamination with heavy metals (zinc, lead, chromium, and manganese) in the snow and soil cover within the influence zone of thermal power plants and facilities of the petrochemical and metallurgical industries. To assess the anthropogenic impact on deposition environments, an analysis of heavy metal content was conducted using various indices and coefficients. The following were utilized: pollution index, enrichment factor relative to Clarke's concentration of the metal in the Earth's crust and in soils, hazard quotient (exceedance of MPC), as well as an adapted coefficient of heavy metal accumulation in soil relative to its content in snow. The main patterns of accumulation and distribution of chemical elements in soil and snow were identified. The study revealed that manganese predominates in terms of the average content of heavy metals in solid snow sediment and soils. Lead shows the lowest values in snow. In the soil cover, the greatest exceedance of MPC pertains to manganese - by 30 times. The content of other metals also exceeds the soil MPC, except for lead. Significant fluctuations in metal content at different sites indicate the influence of various factors such as wind direction, precipitation, and the presence of other industrial enterprises.

https://doi.org/10.48081/YPLS1590

2024

Выпуск 2