В настоящей статье изложены результаты исследования покрытий Cr3C2-NiCr нанесенных детонационным способом напыления на образцах теплоустойчивой стали 12Х1МФ (DIN 14MoV63). Для проведения эксперимента была выбрана детонационная пушка с одним дозатором. Детонационное напыление - это один из способов термического напыления, известный своей способностью создавать твердые, износостойкие и плотные микроструктурированные покрытия. В качестве газового топлива была использована смесь ацетилена и кислорода, которая является наиболее распространенным выбором при детонационном напылении порошковых материалов. После каждой детонации ствол был продувался импульсом азота или воздуха. Проведены экспериментальные исследования взаимосвязи между технологическими параметрами процесса нанесения покрытия и получаемой микроструктурой и свойствами покрытий в зависимости от режима работы детонационной пушки. Выявлено, что при детонационном напылении структурно-фазовый состав и трибологические свойства наносимого покрытия меняется в зависимости от степени заполнения ствола газовой смесью C2H2/C3H8. Методом рентгеноструктурного анализа получены результаты влияния параметров процесса на микроструктуру и свойства покрытий, согласно которым были установлены фазы Cr3C2, Cr7C3, Cr3O4, Cr2O3, Cr23C6 и CrNi3, определены физические характеристики покрытия как микротвердость, шероховатость и трибологические свойства.

10.48081/KBQY4184

2023

Выпуск 2

Жұмыс аймақтарындағы атмосфералық ауаны тазарту және дезинфекциялау үшін жоғары тиімді озондық технологиялар мен озондау құрылғыларын жасаудың практикалық маңызы өте үлкен. Озонды әртүрлі салаларда пайдаланған кезде бөлмені өңдеу үшін шығарылатын озон концентрациясына үлкен назар аудару керек. Сонымен қатар, озонның әсеріне әсер етуі мүмкін технологиялық процестің ерекшеліктерін, температураны, ылғалдылықты және басқа параметрлерді ескеру қажет. Жұмыс бөлмелеріндегі озон концентрациясын бақылау мен реттеуді автоматтандыру арқылы ауаны озондау құрылғысын жасау мәселелері де назар аударуды қажет етеді. Аталған мәселелерге қол жеткізу үшін тәжді-барьерлік разряд режимінде жұмыс істейтін озондаушы құрылғы жасау қолға алынды. Озонатор ұяшығында орын алуы тиіс тәжді-барьерлік разряды үшін ұзақтығы шамамен 75 мкс және қайталану жиілігі 4 кГц-ке дейінгі жоғары кернеулі импульстарды қолдану мүмкіндігі қарастырылды. Берілген жұмыста өндірістік бөлмелерді залалсыздандыру үшін озон концентрациясын оңтайлы таңдау және реттеу үшін тәжді-барьерлік разрядтың озон ұяшықтарына берілетін жоғары кернеулі импульстарды шығаруға арналған генератор мен жұмыс көлеміндегі озон концентрациясын автоматты түрде басқаруға арналған сұлба әзірленді. Импульстік озонатордың үлгісі жасалып, озонды пайдалану перспективасы зерттелді.

10.48081/DKHI9709

2023

Выпуск 2

В данной статье рентгенографическим методом изучены структурные параметры фторидофосфата Na2FePO4F, полученного твердофазным и механосинтезом. Установлены оптимальные режимы синтеза поликристалла Na2FePO4F при твердофазном и механосинтезе. Заключено, что структурные параметры Na2FePO4F практически не меняются от методов синтеза поликристаллов. Кроме того, определены электрохимические характеристики катодов на основе полученных поликристаллов в натрий ионных аккумуляторах. Показано, что электрохимические свойства катодов на основе поликристаллов Na2FePO4F демонстрирую достаточно большую энергоемкость 88 мАч/г и мало зависят от указанных методов получения образцов. Обсуждены вопросы взаимосвязи структуры и электрохимических свойств поликристалла Na2FePO4F. Проанализированы вопросы проводимости поликристаллов Na2FePO4F. Заключено, что важным фактором, влияющим на процессы ионной проводимости катодного материала Na2FePO4F, а также процессы интеркаляции и деинтеркаляции катионов натрия в натрий ионных аккумуляторах являются коэффциент диффузии и энергия активации катионов натрия. Показано, что по структурным особенностям и полиионности фторидофосфат Na2FePO4F способен обеспечить высокую электроемкость в натрий ионных аккумуляторах. Обоснована перспективность и возможность использования этого материала в качестве катода в натрий ионных аккумуляторах.

10.48081/EMPG2885

2023

Выпуск 2

Әдеби патенттік зерттеулердің негізінде зияткерлі cымсыз өлшеуіштер базасында айдалатын ортаның (мұнай немесе газ) түріне қарамастан, магистральдық құбырдың (МҚ) технологиялық және техникалық мониторингі элементтерінің қолайлы радиорелелік байланыс желісі бойынша өлшенген деректерді нақты уақыт режимінде бере отырып, компрессорлық және сорғы станцияларының электр жетектерінің сандық инвариантты жиіліктік-реттелетін электр жетегімен ауытқу әсерлерді шектейтін жүйе ұсынылды. Сымсыз сенсорлық технологияны сандық жоғары вольтты жиілікпен реттелетін электр жетегіне (ЖРЭЖ) біріктіру МҚ бүкіл ұзындығы бойынша айдау ортасының қысымы мен температурасының шамаларын автоматты түрде бақылауға және оңтайландыруға, сондай-ақ оның тұтастығын бақылауға және зияткерлі сымсыз өлшеуіштермен өлшенетін берілген және ағымдағы деректер мәндерін салыстыруға, стохастикалық сипаттағы жағымсыз әсерлердің параметрлеріне байланысты тасымалданатын газдың немесе мұнайдың ағып кетуін уақтылы анықтауға мүмкіндік береді. Сондықтан жүйе сымсыз діріл өлшеуіштерімен жабдықталған, олар нақты және нақты қауіп анықталған кезде ғана операторларға дабыл беруге арналған. Дабылды қабылдау араласу тобы және патрульдік көліктердегі күзетшілер апатты дереу жоюға кіріседі. Компрессордың электр қозғалтқышының қажетті айналу жылдамдығын есептеу және МҚ-да табиғи газдың қажетті қысымын алу үшін компьютерлік модель жасалды. MATLAB Simulink бағдарламасында компьютерлік модельде жүргізілген зерттеулер, статикалық және динамикалық режимдер МГ мониторингі жүйесінің түзету сигналының қажетті мәндерін және оларды оңтайландыру мақсатында МГ-ғы газ қысымы мен температурасының технологиялық параметрлерінің ауытқу өзгерістеріне барынша сезімталдық қамтамасыз етілетін ЭГАА электр жетегінің жылдамдығы бойынша кері байланысты күшейту коэффициентін анықтауға мүмкіндік берді.

10.48081/TCSZ9753

2023

Выпуск 2

Обосновывается актуальность разработки не использующих трансформаторы тока ресурсосберегающих дифференциальных защит преобразовательных установок. Отмечается, что одним из направлений решения этой задачи является использование магниточувствительных элементов. Упоминается, что в НАО «Торайгыров университет» ранее была предпринята попытка построить устройство дифференциальной защиты преобразовательных установок без трансформаторов тока на герконах. Установлено, что до настоящего времени не предлагались дифференциальные защиты для преобразовательных установок с трансформатором с 2n вторичными обмотками (где n – количество вторичных обмоток трансформатора, соединенных в «звезду» и «треугольник») и 2n выпрямителями. Предлагается запатентованный способ построения такой защиты. Способ заключается в измерении ЭДС на выводах катушек индуктивности, установленных вблизи шин всех фаз со стороны низшего напряжения трансформатора преобразовательной установки, в уравнивании и вычитании ЭДС, наводимых токами в этих шинах, полученных от катушек для одноименных фаз, а также в последующем сравнении полученных разностей с эталонной величиной. Приведена модель устройства, реализующего предлагаемый способ построения защиты, и проанализировано его поведение в различных режимах работы преобразовательной установки. Представлены осциллограммы, полученные путем моделирования при пробое и при обрыве диода одного из 2n выпрямителей.

10.48081/TCSZ9753

2023

Выпуск 2

Efficient combustion of unconventional fuels has come to the forefront of research in recent years by scientists in many countries due to the accelerating depletion of fossil fuels. With the development of computer technology, more and more attention is being paid to modelling using a wide range of specialised software at the expense of more accurate experimental studies due to expensive laboratory equipment and consumables. In this paper a brief review of experimental studies related to preparation and combustion of water-oil emulsion (WOE) with explanation of the process of micro explosion of fuel droplets and dependence of combustion efficiency on the percentage of water in the fuel is presented. An experiment on combustion of WOE using a patented innovative burner for a wide range of liquid and gaseous fuels was conducted. Based on a previously published article describing a wave disperser made by the authors, a mixture of fuel oil with water concentrations of 5%, 10%, 15% and 20% in WOE and once pure fuel oil was prepared and burned. The results of the analysis of the harmful emissions data show a decrease as the moisture content of the fuel increases. The most optimal moisture content as measured by the heat release rate of the water-oil emulsion is at 20%.

10.48081/DUCI2845

2023

Выпуск 2

В данной работе рассмотрены основные аспекты разработки интеллектуальной системы управления теплообменными аппаратами на основе системы нечеткой логики с учетом технологического износа. Рассмотрение факторов, возникающих в процессе работы оборудования и влияющих на коэффициент теплопередачи, показало, что важной задачей при эксплуатации теплообменного оборудования крупных производств является оптимизация их работы за счет оперативного и диспетчерского управления. При планировании технического обслуживания и ремонтных работ необходимо учитывать информацию о степени износа (загрязнения), влияющую на изменение эксплуатационных параметров. Важной задачей является всесторонний анализ теплообменника как объекта управления для выявления всех существенных входных, выходных и возмущающих переменных. Исследование эксплуатационных режимов работы теплообменного оборудования дает возможность применения оптимальных методов управления ими. Корректность определения этих параметров отразится на таких характеристиках как: энергопотребление, надежность и межремонтный срок, которые в свою очередь являются одними из важнейших показателей. Проблема выбора и разработки систем управления теплообменными аппаратами, поддерживающих в динамике условия оптимального теплообмена, является весьма актуальной. В работе рассмотрены вопросы математического моделирования тепловых процессов, с учетом технологического износа и загрязнения поверхностей оборудования. Для полученной модели объекта управления был разработан алгоритм работы и выполнена настройка параметров регулятора на базе нечеткой логики. Результаты имитационного моделирования показали, что предложенная структура системы интеллектуального управления на базе нечеткой логики с использованием пакета Fuzzy Logic Toolbox программного обеспечения Matlab/Simulink обеспечивает выполнение требуемых условий.

10.48081/WJZH8320

2023

Выпуск 2

Мақалада 2020 және 2021 жылдары электр энергиясын адам санына тұтыну индикаторы бойынша индикативтік талдау әдісін қолдану кезінде Қазақстанның өңірлерінің электр энергетикалық қауіпсіздігінің жағдайы талданды және есептелді, ал бұл өз ретінде дүниежүзілік энергетикалық кеңестің үш бағытты (энергетикалық қауіпсіздік, энергияға әділ қол жеткізу, экологиялық тұрақтылық) қамтитын әлемдік энергетикалық трилеммасының екінші тармағының орындалуын бағалауға мүмкіндік берді. Энергияға әділ қол жеткізуді қамтамасыз ету-бұл әлеуметтік мәселе, оны шешу ел халқының өмір сүру сапасын арттырады. Талдамалық талдау жүргізу кезінде ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің және басқа да мемлекеттік органдардың 2020 және 2021 жылдардағы ресми статистикалық деректері пайдаланылды. Электр энергиясына әділ қол жеткізуді қамтамасыз ету бойынша электр энергетикасы қауіпсіздігінің қалыпты аймағында (электр энергиясын адам санына тұтыну индикаторы) еліміздің 8 өңірі бар. Жүргізілген электр энергетикалық қауіпсіздікті талдау мен есептеулер жаңа электр станцияларын іске қосу, қолданыстағыларын жаңғырту және қайта жөндеу қажеттігін растайды, бұл әлемдік энергетикалық Трилемманың үшінші тармағының орындалуын да қамтамасыз етеді (экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету). Табиғи газды қазба қатты отынның, баламалы және жаңартылатын энергия көздерінің орнына пайдалану парниктік газдардың атмосфераға шығарылуын азайтады.

10.48081/YXEJ1412

2023

Выпуск 2

В научной статье проведен анализ состояния и развития элек-троэнергетики и существующих систем электроснабжения на базе возобновляемых источников. Приведены показатели по установленной мощности и потребляемой электроэнергии от различных видов возоб-новляемой энергии. Основным фактором необходимости развития во-зобновляемой энергетики является наблюдаемая тенденция постоян-ного роста затрат на электроснабжение из-за износа электросете-вого оборудования и постоянный рост цен на традиционные энергоно-сители, а также необходимость обеспечения энергетической безо-пасности. Большие затраты потребуются для автономного электро-снабжения сельских товаропроизводителей, если учесть сезонный ха-рактер производства и соответственно потребления электроэнергии. Для решения проблемы энергоснабжения удаленных сельских потребителей с использованием возобновляемых источников требуются научные исследования с обоснованием и разработкой систем электроснабжения. Таким образом, развитие возобновляемой энергетики наблюда-ется повсюду и во многих странах мира действует Программа их раз-вития. При этом важное значение имеет Государственная политика на поддержание механизмов по развитию ВИЭ. Среди ВИЭ, большое развитие получила ветроэнергетика. Для использования энергии ветра в системе электроснабжения необходимо изучить ее особенности. Ключевые слова. возобновляемые источники энергии, электро-снабжение, ветроэнергетика, микрогенерация, энергосбережение.

10.48081/BEXD7601

2023

Выпуск 2

The article considers the relevance of the use of autonomous power systems powered by renewable energy sources for use in the agricultural sector in the conditions of the Kostanay region. The main features of energy supply systems from the point of view of the rationality of their construction with a low population density and developed agriculture are considered. The share of the component in the structure of the cost price and tariffs for electricity associated with the generation of electric power is given. The share of electric energy costs in the production of agricultural products is determined and ways to reduce them are outlined. The possibility of using hybrid autonomous power plants for water supply for agricultural needs is considered. The article presents the device and the principle of operation of alternative technologies for obtaining thermal, mechanical and electrical energy using a solar water jet and a greenhouse generator. A comparative analysis of the advantages and disadvantages of the considered alternative technologies is carried out, on the basis of which design changes and improvements to existing structures are proposed. It is proposed to use a Stirling engine to generate mechanical energy in conjunction with a greenhouse generator, allowing the wind generator to generate electrical energy. The main advantages and versatility of the hybrid design, in comparison with the original ones, allowing the use of renewable energy, are noted.

10.48081/RGMZ4495

2023

Выпуск 2